عفونت های باکتریایی مقاربتی 

بیماری های مقاربتی چیست؟

 بیماری های مقاربتی یا sexually transmitted disease  که اصطلاحا به آن STD گفته می شود در نتیجه آمیزش جنسی از شخصی به شخص دیگر انتقال می یابد. بیماری های مقاربتی در انواع روابط واژینال، مقعدی و دهانی قابل انتقال است. این بیماری ها می توانند توسط باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها یا انگل ها ایجاد شوند و گاهی نیز بدون علامت باقی می مانند که برخی از آن ها در صورت عدم درمان می وانند به عوارض جدی مانند ناباروری، سرطان ، آسیب به سیستم ایمنی و همچنین انتقال به نوزاد در دوران بارداری منجر شوند. اختصاصا در این مقاله به عفونت های باکتریایی مقاربتی می پردازیم که عامل بیماری های سوزاک، سیفلیس و کلامیدیا می باشند.

علائم بیماری های مقاربتی در مردان بسته به نوع عامل بیماری زا متفاوت است اما برخی از علائم عمومی شایع عبارتند از: 

1. ترشح غیر طبیعی از  آلت تناسلی: ترشح زرد، سفید یا سبز رنگ که در سوزاک و کلامیدیا شایع است.
2. سوزش یا درد در هنگام دفع ادرار : یکی از نشانه های شایع اورتریت باکتریایی 
3. زخم ، تاول یا تبخال روی آلت تناسلی، بیضه یا اطراف مقعد 
4. خارش یا سوزش در ناحیه تناسلی یا مقعد
5. درد یا تورم در بیضه ها
6. درد هنگام انزال یا رابطه جنسی
7. بوی بد یا تغییر رنگ ادرار

علائم اختصاصی برخی عفونت های رایج در مردان

کلامیدیا: ترشح شفاف یا شیری، سوزش ادرار، گاهی بدون علامت

سوزاک: ترشح غلیظ زرد یا سبز، درد ادراری شدید، بهم زدن حرکات روده، خارش مقعدی و تورم بیضه ها

سیفلیس: زخم بدون درد در مراحل اولیه، راش پوستی در مراحل بعدی، تورم غدد لنفاوی- خستگی و احساس کوفتگی در بدن

مایکوپلاسماژنیتالیوم: علائمی شبیه کلامیدیا شامل سوزش ادراری و ترشح خفیف

نکته قابل توجه این است که بسیاری از مردان ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند ولی همچنان ناقل بیماری بوده و آن را به شریک جنسی خود انتقال دهند.

علائم بیماری های مقاربتی در زنان نیز بسته به نوع عامل بیماری زا متفاوت است اما برخی از علائم عمومی شایع عبارتند از:

1. ترشحات غیر عادی واژن (زرد ، سبز یا خاکستری به همراه بوی بد)
2. سوزش یا درد هنگام ادرار
3. خارش یا سوزش 
4. درد هنگام رابطه ی جنسی
5. خونریزی بین دوره های قاعدگی یا بعد از رابطه 
6. درد در ناحیه پایین شکم یا لگن
7. زخم ، تاول یا جوش در ناحیه تناسلی یا مقعد

علائم اختصاصی برخی عفونت های رایج در زنان

کلامیدیا: اغلب بدون علامت است ولی در صورت بروز ترشح ، درد لگنی، سوزش ادرار

سوزاک: ترشحات زرئ یا سبز، درد ادرار، خونریزی بین قاعدگی

سیفلیس: زخم بدون درد در مراحل اولیه، بثورات پوستی، تورم غدد لنفاوی و تب

واژینوز باکتریال : ترشحات خاکستری با بوی ماهی، خارش خفیف

سیفلیس

بیماری سیفلیس با عاملیت باکتریایی توسط یک باکتری مارپیچی ( اسپیروکت) به نام  Treponema palladium ایجاد می شود. این باکتری از طریق تماس مستقیم با زخم باز معمولا در حین رابطه جنسی واژینال ، مقعدی یا دهانی منتقل می شود. همچنین می تواند از طریق مادر آلوده به جنین منتقل شود (سیفلیس مادرزادی).

بیماری سیفلیس علاوه بر دستگاه تناسلی می تواند قسمت های مختلف بدن مثل مخاط دهان، قلب و ریه را نیز درگیر کند. اما نشانه های سیفلیس به صورتی است که در سه مرحله و از یک زخم کوچک شروع می شود و بیماری پیشرفت می کند. چنانچه درمان نشود و پیشرفت کند. همچنین می تواند منجر به آسیب به اعضای داخلی بدن و گسترش نشانه ها به صورت از دست رفتن هوشیاری، کوری و فلج و حتی زوال عقل شود. چنانچه این عفونت اعصاب را درگیر کند منجر به نوروسیفلیس شده و با سردرد و اختلالات حرکتی و تغییر رفتار بیمار بروز می کند.

تست های تشخیصی سیفلیس

معمولا بر اساس آزمایش های سرولوژیکی / خونی انجام می شود.

الف: تست های غیرتروپونمال(Non-Treponemal ) که برای غربالگری اولیه و پیگیری درمان استفاده می شود شامل تست RPR  یا Rapid Plasma Reagen  و همچنین تست  VDRL  یا  Veneral Disease Research Laboratory  

ویژگی های این تست شامل کمی- عددی بودن نتایج آن است که ممکن است در شرایطی مثل بارداری ، بیماری خود ایمنی ، تب و HIV مثبت کاذب شوند. از طرفی در مراحل اولیه ممکن است منفی باشد.

ب: تست های ترپونمال ( Treponemal Test) که برای تایید تشخیص بعد از تست غربالگری  انجام می شود و شامل تست های زیر است: 

1. FTA-ABS (Fluorescent Treponeal Antibody Absorption)
2. TPPA( Treponema Pallidum Perticle Agglutination)
3. EIA/CLIA ( Enzyme or chemiluminescent Immunoassays)

ویژگی این تست ها این است که در مراحل اولیه سیفلیس، معمولا مثبت باقی می مانند و کاربرد آن ها در تایید تست غیرترپونمال مثبت است.

2- تست های مستقیم( Direct Detection)

برای تشخیص سیفلیس اولیه از روش میکروسکوپی تیره میدان یا روش سنتی برای مشاهده مستقیم از ترشحات زخم استفاده می کنند که فقط در سیفلیس اولیه  با تجهیزات خاصی انجام می شود. همچنین از روش PCR  برای تشخیص DNA باکتری استفاده می شود که حساسیت بالایی دارد ولی هنوز به طور گسترده کاربرد ندارد و بیشتر در مراکز پیشرفته تحقیقاتی استفاده می شود.

کلامیدیا

عفونت کلامیدیا یکی از شایع ترین عفونت های مقاربتی است که توسط باکتری Chlamydia trachomatis ایجاد می شود. این بیماری اغلب بدون علامت است اما در صورت  عدم درمان می تواند به عوارض جدی منجر شود. این عفونت عمدتا از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی محافظت نشده منتقل می شود. همچنین امکان انتقال از مادر به نوزاد حین زایمان وجود دارد. 

علائم این عفونت در زنان شامل ترشحات غیرطبیعی واژن ، سوزش یا درد هنگام ادرار، درد در ناحیه لگنی و پایین شکم، خونریزی بین دوره های قاعدگی یا پس از رابطه جنسی، درد یا خونریزی مقعدی و گلو درد در صورت عفونت حلقی می باشد. همچنین علائم ابتلا به این عفونت در آقایان شامل ترشحات غیر طبیعی از آلت تناسلی، سوزش یا درد در هنگام ادرار، تورم یا درد بیضه ها، درد یا خونریزی مقعدی و گلودرد در صورت ابتلا به عفونت حلقی می باشد.  شایان ذکر است که بسیاری از مبتلایان به ویژه زنان ممکن است در صورت ابتلا هیچگونه علائمی نداشته باشند.

در صورت عدم دریافت درمان مناسب عوارض احتمالی  شامل بیماری التهابی لگن در زنان که میتواند منجر به ناباروری شود. همچنین التهاب اپیدیدیم یا بیضه در مردان، عفونت چشم یا پنومونی در نوزادان متولد شده از مادران آلوده ، افزایش خطر بارداری خارج رحمی و نیز سندروم رایتر یا التهاب مفاصل، چشم و مجاری ادراری از عوارض عدم دریافت درمان به موقع و مناسب می باشد.

تشخیص کلامیدیا از طریق آزمایش ادرار یا نمونه برداری با سوآب از نواحی مختلف بدن بسته به نوع رابطه جنسی ( دهانه رحم، آلت تناسلی، مقعد یا گلو) انجام می شود. 

تشخیص تخصصی کلامیدیا

1. تست NAAT، توصیه شده توسط سازمان WHO و CDC
2. کشت سلولی( Cell Culture) و رشد دادن باکتری که برای بررسی مقاومت دارویی کاربرد دارد ولی دقت پایین تر از NAAT و نیازمند حمل و نقل بسیار دقیق است. این تست زمان بر و پر هزینه است.
3. تست آنتی ژن (مثل DFA-Direct Flurecent Antibody) : استفاده از آنتی ژن های فلورسانس برای شناسایی کلامیدیا در نمونه های سواب دقتی پایین تر از NAAT که بیشتر در کشورهای با منابع محدود یا آزمایشگاه های خاص استفاده می شود.
4. تست های سرولوژیک( آنتی بادی): استفاده در موارد عفونت های مزمن یا عفونت های لگنی( PID) که به دلیل دقت پایین برای تشخیص اولیه توصیه نمی شود. اما توصیه CDC و WHO تست طلایی و استاندارد NAAT می باشد.

سوزاک

بیماری سوزاک یک عفونت مقاربتی شایع است که عامل آن باکتری Neisseria gourrhoeae می باشد. این باکتری معمولا در نواحی گرم و مرطوب بدن مانند مجاری ادراری، دستگاه تناسلی، مقعد، گلو و چشم ها را آلوده می کند. این عفونت عمدتا از طریق روابط جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی محافظت نشده منتقل می شود. همچنین امکان انتقال از مادر به نوزاد حین زایمان وجود دارد که میواند منجر به عفونت چشمی در نوزاد شود. بسیاری از افراد مبتلا به سوزاک ممکن است بدون علامت باشد به ویژه در زنان. اما بروز علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد. به طور مثال در آقایان شامل ترشحات چرکی از آلت تناسلی، سوزش یا درد در هنگام ادرار و درد و تورم در بیضه ها. این علائم در خانم ها شامل ترشحات غیرطبیعی واژن، درد یا سوزش هنگام ادرارو خونریزی بین دوره های قاعدگی و درد در ناحیه لگن می باشد. افراد مبتلا ممکن است علائمی همچون گلودرد در صورت عفونت حلقی، ترشحات یا درد مقعدی و قرمزی ترشح از چشم ها در صورت عفونت چشمی را نشان دهند.

تشخیص این بیماری از طریق آزمایش ادرار یا نمونه برداری با سواب از نواحی آلوده ( مانند دهانه رحم، آلت تناسلی، مقعد یا گلو ) انجام می شود.

تست های تشخیصی این عفونت مقاربتی شامل موارد زیر است:

1. تست تشخیصی NAAT که از دقت و حساسیت بسیار بالا (بیش از 95%) برخوردار است. این تست سریع، غیرتهاجمی بوده و در تشخیص عفونت های بدون علامت کاربرد دارد. از این تست میتوان برای تشخیص همزمان کلامیدیا نیز استفاده کرد.
2. تست رنگ آمیزی گرم( Gram stain): مخصوص مردان و با ترشح واضح از مجرا که در این تست دیپلوکوک های گرم منفی داخل سلول را در زیر میکروسکوپ مشاهده می کنند. این روش از تست دارای دقت بالا در مردان علامت دار ولی کم اثر در زنان است. از مزایای این تست سریع و ارزان بودن آن است و از معایب آن این است که در عفونت های بدون علامت کاربرد ندارد.
3. کشت باکتری که برای بررسی مقاومت آنتی بیوتیکی توصیه می شود. نمونه روی محیط مخصوص کشت داده می شود. دقت این روش کمتر از  NAAT ولی تنها روش تعیین حساسیت دارویی است که در مواردی که احتمال مقاومت آنتی بیوتیکی وجود دارد و درمان شکست خورده است.

دقیق ترین روش تشخیصی عفونت های مقاربتی : 

تست تشخیصی  NAAT 

NAAT  که مخفف Nucleic Acid Amplification Test  می باشد یکی از دقیق ترین و پیشرفته ترین روش های تشخیصی عفونت های مقاربتی است. این تست با استفاده از تکنیک های مولکولی مثل PCR مقادیر بسیار کم DNA یا RNA عوامل بیماری زایی را در نمونه های بدن مانند ادرار یا ترشحات شناسایی می کند. 

مزایای استفاده از تست NAAT

1. حساسیت و دقت بالا: قابلیت شناسایی عفونت حتی در مراحل اولیه و بدون علامت
2. عدم نیاز به زنده بودن عامل بیماری زا: برخلاف کشت نیازی به زنده بودن باکتری یا ویروس نیست.
3. نمونه گیری غیرتهاجمی: امکان استفاده از نمونه ادرار یا سواب های ساده 

  منابع:

   (Centers for Disease Control and Prevention(CDC    

 World Health Organization (WHO)    

 Mayo Clinic